Otonom yani sürücüsüz araçlar artık bir hayal değil — yollarda, test pistlerinde, hatta bazı şehirlerde aktif olarak kullanılıyor.
Peki bu araçlar çevresini nasıl “görüyor”? İnsan gözü yerine hangi teknoloji kullanılıyor?
Cevap: Lidar teknolojisi.
Lidar nedir?
Lidar (Light Detection and Ranging), Türkçesiyle ışıkla algılama ve mesafe ölçümü anlamına gelir.
Temel olarak, bir lidar sensörü çevreye lazer ışınları gönderir. Bu ışınlar nesnelere çarpar ve geri döner.
Cihaz, ışığın gidiş-geliş süresini ölçerek mesafeyi hesaplar.
Bu sayede, çevredeki her objenin 3 boyutlu haritası milimetre hassasiyetinde çıkarılır.
Yani lidar, “aracın gözü” gibidir: çevresini ışıkla tarar, nesneleri tanır ve mesafe hesaplar.
Sürücüsüz araçlarda lidar nasıl çalışır?
Otonom araçlar, trafikte güvenle hareket edebilmek için tıpkı insanlar gibi çevrelerini algılamak zorundadır.
Ancak onlar göz değil, sensör kullanır. Bu sensörlerden en kritik olanı lidar’dır.
- Lazer tarama
Araç üzerindeki lidar sensörü saniyede milyonlarca lazer darbesi gönderir.
Bu ışınlar araç çevresindeki her yüzeyden yansır
- Zaman ölçümü ve mesafe hesabı
Her lazer darbesinin geri dönme süresi ölçülür. Işığın hızı sabit olduğu için bu süre doğrudan mesafeyi verir.
- 3 boyutlu harita (point cloud) oluşturma
Tüm bu nokta verileri birleşerek çevrenin yüksek çözünürlüklü 3D modelini oluşturur.
Bu modele nokta bulutu denir.
- Yapay zeka ile algılama
Aracın yapay zekâ sistemi bu lidar verilerini işler, nesneleri tanır:
- Yolda bir araç mı var?
- Önünde bir yay mı geçiyor?
- Yakında bir engel mi var?
Bu bilgilerle araç, güvenli bir rota çizer.
Lidar’ın sürücüsüz araçlarda önemi
- Yüksek hassasiyet ve güvenlik
Lidar sensörleri milimetre düzeyinde ölçüm yapar.
Bu sayede araç, en küçük nesneleri bile algılar — karanlıkta, sisli havada bile.
- Nesne tanıma ve çarpışma önleme
Radarlar hız ölçümünde iyidir, kameralar renk ve şekli algılar;
ama lidar bu ikisini tamamlar:
Nesnelerin konumunu ve boyutunu kesin olarak belirler.
Aracın “görüş alanında” 360° algılama sağlar.
Haritalama ve konumlama
Otonom sistemler sadece o anı değil, çevresinin haritasını da oluşturur.
Lidar verisiyle yapılan bu haritalama (mapping) işlemi, aracın nerede olduğunu santimetre doğruluğunda belirler.
Lidar, radar ve kamera: Aradaki fark nedir?
| Özellik | Lidar | Radar | Kamera |
|---|---|---|---|
| Algılama Yöntemi | Lazer ışını | Radyo dalgaları | Görsel görüntü |
| Doğruluk | Çok yüksek (mm düzeyi) | Orta | Görsel odaklı |
| Kapsama Açısı | 360° (çoğu sistemde) | Geniş | Sınırlı |
| Işık Koşulları | Işıktan bağımsız | Işıktan bağımsız | Aydınlığa bağlı |
| 3D Görüntüleme | Evet | Hayır | Kısmen |
| Kullanım Alanı | Otonom sürüş, haritalama | Mesafe ölçüm, hız algılama | Görüntü işleme, trafik işareti tanıma |
Bu tabloya bakıldığında, lidar teknolojisinin sürücüsüz araçların “algılama üçlüsü” içinde en kritik rolü üstlendiği açıkça görülüyor.
Lidar teknolojisinin zorlukları
Her ne kadar mükemmel görünse de lidar sistemlerinin bazı zorlukları da var:
- Hava koşulları (yağmur, sis) lazer yansımalarını zayıflatabilir.
- Veri işleme yükü fazladır; saniyede milyonlarca veri noktası oluşturur.
- Maliyet hâlâ diğer sensörlere göre yüksektir (ancak hızla ucuzluyor).
